Yönetim
Prof. Dr. Metin Başoğlu
Prof. Dr. Metin Başoğlu 1973’te Hacettepe Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Psikiyatri uzmanlığını İstanbul Üniversitesi’nden aldı. 1984’te Londra Üniversitesi Psikiyatri Enstitüsü’nde çalışmaya başladı. 1995 yılına kadar geçen süre içinde panik hastalığı, agorafobi, fobiler, obsesif-kompülsif hastalık, depresyon ve travma sonrası stres hastalığı gibi ruhsal sorunların fenomenolojisi ve davranışçı tedavisi konusunda uluslararası saygın dergilerde birçok araştırma yazısı yayınladı. 1998’de Londra Üniversitesi Psikiyatri Enstitüsü’nde Travma Araştırmaları Bölümü’nü kurarak 2014 yılına kadar başkanlığını yaptı.
Başoğlu, anksiyete hastalıkları konusunda yaptığı çalışmalara ek olarak, 1980’li yılların sonlarına doğru politik şiddet ve işkence konusunda çalışmalar başlattı. Bu araştırmalarla anksiyete ve korkunun hayvan modelleri ile işkence altında insan deneyimi arasındaki benzerlikleri inceleyerek, insanda işkencenin etkilerini açıklayan bir kuram geliştirdi. Bu kuramı, editörlüğünü yaptığı, 1992 yılında Cambridge University Press tarafından yayınlanan ve işkence konusunda halen klasik bir referans kaynağı olan Torture and Its Consequences: Current Treatment Approaches adlı kitabında yayınladı. Bu kitapla başlayan süreçte, tıp, psikiyatri, insan hakları, sosyal bilimler ve siyaset biliminin kesiştiği noktada yeni bir bilimsel disiplin yarattı ve işkencenin ruhsal etkileri üzerine bu alanda öncü nitelikte bilimsel araştırmalar yayınladı. Bu çalışmalarının kapsamını genişleterek 1996’da, eski Yugoslavya ülkelerinde savaş travmasının yarattığı ruh sağlığı sorunlarını ve etkili tedavi yöntemlerini araştırmak amacıyla, uluslararası işbirliğiyle gerçekleştirilen, dört merkezli (Saraybosna, Banja Luka, Belgrad, Rijeka) bir araştırma programı başlattı. Türkiye’de 1999 depremlerinden sonra deprem travmasına yönelik, etkili ve kısa süreli tedavileri içeren bir ruh sağlığı modeli geliştirmek amacıyla ikinci bir büyük araştırma programına başladı. Bu programlar kapsamında 10 yıl içinde 40’tan fazla araştırma projesi gerçekleştirdi.
Savaş travmasına ilişkin yapılan çalışmalar kitlesel travmaların psikolojik etkileri ve bu etkilerin ortaya çıkış sürecinde rol oynayan etkenler konusunda önemli bulgular ortaya çıkardı. 2005 yılında JAMA’da (Journal of American Medical Association) yayınlanan ana makale savaş travmasının yarattığı Travma Sonrası Stres Hastalığı ve depresyonun ortaya çıkmasında en önemli etkenin korku üzerinde kontrol kaybı (çaresizlik) olduğunu ve adaletsizlik duyguları ve insanlara güven kaybı gibi kognitif süreçlerin sınırlı bir rol oynadığını gösterdi. Archives of General Psychiatry (yeni adıyla JAMA Psychiatry) adlı Amerikan dergisinde 2007’de yayınlanan bir makale, uluslararası hukukta “zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı” (“cruel, inhuman, and degrading”) olarak tanımlanan kötü muamelelerin kısa ve uzun vadeli psikolojik etkileri açısından fiziksel işkenceden farklı olmadığını gösterdi. Bu makale, Amerika’da 11 Eylül olayları sonrası ortaya çıkan işkencenin tanımı konusundaki tartışmalara bilimsel bir yaklaşım getiren ilk çalışma olması ve Bush yönetimi döneminde kullanılan “etkisi arttırılmış sorgulama teknikleri”ne (“enhanced interrogation techniques”) ilişkin politikaları doğrudan ilgilendirmesi nedeniyle dünya basınında geniş yer buldu ve insan hakları alanında yaygın etki yaptı. 2009’da yayınlanan üçüncü makale bu bulguları bir kere daha doğruladı. Bu makaleler halen Batı ülkelerinde açılan insan hakları davalarında bilimsel referans olarak kullanılmaktadır.
Başoğlu’nun kariyerine yön veren en önemli amaç, dünyada sayıları milyonlara ulaşan kitlesel travma mağdurlarına etkili bir tedaviyi en yaygın biçimde ve en düşük maliyetle iletilebilmesini sağlayacak bir ruh sağlığı modeli geliştirmek oldu. Türkiye’de depremzedelerle yaptığı araştırmalar sonucu Kontrol Odaklı Davranış Tedavisi’ni ve bu tedavinin değişik klinik ve alan uygulamalarını geliştirdi. Bu araştırmaların sonuçlarını, 2011 yılında A Mental Healthcare Model for Mass Trauma Survivors: Control-Focused Behavioral Treatment of Earthquake, War, and Torture Trauma (Cambridge University Press) adlı kitapta yayınladı. Bu ruh sağlığı modelinin savaş ve işkence travmasına yönelik olarak da kullanılabilmesini sağlamak amacıyla, 2010-2015 yıllarında, Kontrol Odaklı Davranış Tedavisi’nin sığınmacı ve mültecilerde yararını incelemeye yönelik bir araştırma programı gerçekleştirdi. Bu araştırma ortalama 6 seanslık tedavi ile savaş, işkence ve tecavüz travmasına bağlı travmatik stres ve depresyon belirtilerinde ileri derecede iyileşme sağlanabildiğini gösterdi.
Yaptığı araştırmalarla anksiyete hastalıkları ve kitlesel travmalar konusunda uluslararası bir otorite olarak tanınan Başoğlu, 2013-2017 yılları arasında, Oxford University Press New York tarafından gelen bir davet üzerine, işkencenin tanımını davranış bilimleri ve uluslararası hukuk açılarından ele alan Torture and Its Definition in International Law: An Interdisciplinary Approach başlıklı bir kitap üzerinde çalıştı. Uluslararası alanda tanınmış ruh sağlığı, insan hakları ve üst düzey Birleşmiş Milletler hukuk uzmanlarının da katkılarıyla hazırlanarak Ağustos 2017’de yayınlanan bu kitap, Başoğlu’nun psikolojik travma ve işkence konularında yaptığı çalışmalardan kaynaklanan bilgi ve deneyimlerini bir araya getirerek, uluslararası hukuk alanında sağlam bir kuramsal temele ve bilimsel kanıtlara dayalı bir işkence tanımı kazandırmayı amaçlamaktadır.
Başoğlu halen anksiyete hastalıkları ve kitlesel travmaların davranışçı tedavisi konusunda araştırmalar yapmak amacıyla kurmuş olduğu DABATEM’de (Davranış Bilimleri Merkezi – önceki adıyla Davranış Bilimleri Araştırma ve Tedavi Merkezi) bilgi birikimini bütün dünyaya aktarmak amacıyla uluslararası danışmanlık hizmeti vermekte ve eğitim programları düzenlemektedir.